Merhaba arkadaşlar — bugün birlikte mercek altına aldığımız konu: Kortizon içeren ilaçlar gerçekten kilo aldırıyor mu? Bu soruya bilimsel bir merakla bakmak, verilerle konuşmak ama aynı zamanda anlaşılır ve sıcak bir dille ilerlemek istiyorum. Hazırsanız, başlayalım.
Kortizon nedir ve nasıl işler?
Kortizon ve genel olarak glukokortikoid sınıfı ilaçlar; iltihaplanmayı bastırmak, bağışıklık sistemini düzenlemek için kullanılır. Vücudun doğal hormonlarından biri olan kortizolün etkilerine benzer şekilde çalışır. Bu ilaçlar metabolizmayı, şeker kullanımını, yağ dağılımını ve su‑tuz dengesini etkileyebilir. Bu yönleriyle, kilo alımı konusu pratikte pek çok kişi için bir kaygı kaynağı olmuştur.
Kortizon içeren ilaçlar ve kilo alımı: bilimsel veriler
Sistemik (yani ağızdan ya da enjeksiyonla alınan) glukokortikoidlerin uzun süreli kullanımının kilo alımı ile ilişkili olduğunu gösteren geniş bir çalışma var: 31 516 yetişkin sistemik glukokortikoid kullanıcısı üzerinde yapılan bir araştırmada, kullanıcıların %10 kadarında “olağan kilosunun %10’u kadar ya da daha fazla” kilo alımı gözlenmiş. ([discovery.ucl.ac.uk][1])
Başka bir sistematik incelemede; sistemik kortikosteroid tedavisi alan kişilerde kilo alımı, yeni başlayan hiperglisemi (şeker yüksekliği), hipertansiyon ve yüksek yağ profili gibi metabolik istenmeyen etkilerin riskinin arttığı belirtilmiş. ([bmjopen.bmj.com][2])
İlginç olarak; kısa süreli, lokal uygulamalar ya da inhaler formdaki kortikosteroidlerin kilo alımı üzerindeki etkisi daha belirsiz. Örneğin bir çalışma: “yüksek doz inhaler kortikosteroidlerin kilo üzerindeki etkisi sınırlı veriye sahip” diye belirtmiş. ([MDPI][3])
Metabolik mekanizmalar bakımından; kortizon iştahı artırabilir, sutuz tutulumunu artırabilir, yağ dokusunun yerleşimini ve miktarını değiştirebilir (“merkezi yağlaşma” gibi) gibi etkiler görülebilir. ([The Silhouette Clinic][4])
Neden kilo alımı olabilir? Mekanizmalar
İştah artışı: Kortizon alan bireylerin daha çok yemek yiyebildiği, dolayısıyla kalori alımının arttığı saptanıyor.
Su ve tuz tutulumu: Kortizon etkisiyle vücutta sıvı tutulumu artabilir, bu da “ağırlık” hissi yaratır ve gerçek kilo artımına katkı sağlar.
Yağ dağılımı değişimi: Vücudun bazı bölgelerinde yağ birikimi artabilir (örneğin karın çevresi) ve bazı çalışmalarda bu “Cushingoid” görünümle ilişkilendirilmiş. ([Vikipedi][5])
Metabolik yavaşlama / şeker metabolizmasında değişim: Kortizon şeker üretimini artırabilir, insülin duyarlılığını azaltabilir; bu da kilo kontrolünü zorlaştırabilir.
Kimlerde risk daha yüksek?
Uzun süreli kullanım (> 3 ay ya da kronik tedavi) daha yüksek risk altında. Örneğin sistemik kullanımda bu risk artıyor. ([discovery.ucl.ac.uk][1])
Yüksek doz kullanımı; doz arttıkça kilo alımı riski yükseliyor gibi görünüyor. ([uhhospitals.org][6])
Daha genç kadınlarda bazı çalışmalarda daha belirgin kilo alımı gözlenmiş: bir çalışmada 18‑39 yaş kadın grubunda ortalama maksimum kilo artışı yaklaşık +3.6 kg bulunmuş. ([discovery.ucl.ac.uk][1])
Öyleyse “evet, kesin kilo alırsınız” diyebilir miyiz?
Hayır — kesin bir “herkes alır” biçiminde söylemek doğru değil. Çünkü:
Lokal kullanım ya da düşük dozlar için veri daha sınırlı ve kilo artışı daha hafif olabilir.
Hastalığın kendisi, aktivitesi, kişi‑yaş‑metabolik durum gibi faktörler de kilo artımını etkiler. (Örneğin hastalık nedeniyle hareket azalmış olabilir, bu da kilo alımına katkı sağlamış olabilir.) ([discovery.ucl.ac.uk][1])
Kilo alımı yalnızca yağ artışı değil; sıvı tutulumu ve vücut şeklinin değişmesi şeklinde de olabilir.
Pratik olarak ne yapabiliriz?
Eğer kortizon tedavisi başladıysa, kilo artımı riskini azaltmak için diyet ve yaşam tarzı kontrolü önemli: dengeli beslenme, tuz alımı kontrolü, düzenli fiziksel aktivite.
Kilo ve vücut ölçümlerini düzenli takip etmek faydalı olabilir; erken değişimlerin farkına varmak avantaj sağlar.
Kullanılan doz ve süre konusunda doktorla açıkça konuşmak; mümkünse düşük doz‑daha kısa süre hedeflenebilir.
Lokal ya da inhalasyon gibi düşük sistemik etkili formlar varsa doktorla “kilo etkisi riskini” de tartışabiliriz.
Tartışmaya Açık Sorular
Sizce, kortizon tedavisi sırasında kilo alımı riskine rağmen tedaviden kaçınmak hangi durumlarda mantıklı olabilir?
Tedavi alırken kilo artışını kabul edilebilir bulur musunuz, yoksa bu etki size ne kadar rahatsız edici olur?
Kilo artışı değil de vücut şeklinin değişmesi (örneğin göbek çevresi artışı) sizi daha çok etkiler mi?
Kortizon yerine alternatif tedavi seçenekleri olduğunda kilo riski nasıl kararınızı etkiler?
Sonuç
Özetle: Kortizon içeren ilaçlar — özellikle sistemik, yüksek doz ve uzun süreli kullanımlarda — kilo alımı açısından gerçek bir risk taşır. Bilimsel veriler bunu destekliyor. Ancak her durumda, kilo artışı kesin değildir ve kullanım formu, doz, süre, bireysel metabolizma gibi birçok faktör devreye girer. Özellikle tedavi sürecindeyseniz, bu riski bilmek ve ona göre adımlar atmak önemlidir.
Okuyucular olarak sizin düşünceleriniz benim için değerli: Bu konudaki deneyimleriniz neler, düşünceleriniz nelerdir?
[1]: https://discovery.ucl.ac.uk/id/eprint/10110163/3/Nazareth_Fardet%20et%20al%20Weight%20an%20glucorticoids%20Rheumatology%202020%20article%20manuscript.pdf?utm_source=chatgpt.com “Long term systemic glucocorticoid therapy and weight gain: a population …”
[2]: https://bmjopen.bmj.com/content/12/12/e061476?utm_source=chatgpt.com “Metabolic adverse events associated with systemic corticosteroid …”
[3]: https://www.mdpi.com/2075-4426/15/7/326?utm_source=chatgpt.com “Effects of Short-Term Exposure to High-Dose Inhaled Corticosteroids on …”
[4]: https://thesilhouetteclinic.com/steroids-and-weight-gain/?utm_source=chatgpt.com “Understanding the Link Between Steroids and Weight Gain”
[5]: https://en.wikipedia.org/wiki/Corticosteroid-induced_lipodystrophy?utm_source=chatgpt.com “Corticosteroid-induced lipodystrophy”
[6]: https://www.uhhospitals.org/blog/articles/2023/05/understanding-steroid-related-weight-gain?utm_source=chatgpt.com “Understanding Steroid-Related Weight Gain – University Hospitals”